Verkiezingstijd is een vrij stresserende tijd. Ik mijd al teveel informatie hieromtrent en ik probeer ook discussies hieromtrent uit de weg te gaan. Op de meeste sociale media waar ik deel van uitmaak, zul je dan ook niet heel vaak een politiek bericht zien verschijnen. Meer nog, ik durf te zeggen dat ik mijn social media altijd zo licht mogelijk probeer te houden.
Maar deze laatste weken kwam ik een paar dingen tegen die mij zorgen baren en vooral te maken hebben met stigmatisering. Zo las ik een draad door op Quora omtrent de vraag of het werkelijk waar is dat 90% van de mensen op het autisme spectrum niet werken, en wat ik las vond ik zelfs een beetje choquerend. Verhalen van ongebreidelde discriminatie en pesterijen waren schering en inslag. Ik wil hier dan ook benadrukken dat in de laatste jobs die ik heb uitgevoerd ik die ervaring niet heb gehad. In mijn laatste job werkte ik voor een professor wiskunde, en ik heb nog nooit een menselijkere baas gehad. Een baas die begripvol was, die met mijn “onhebbelijkheden” omging alsof het dingen waren die konden worden opgelost. Het was letterlijk een verademing. Natuurlijk zou het waarschijnlijk een heel ander verhaal zijn geweest als mijn baas het gevoel, of de waarneming had dat ik mijn job niet naar behoren uitvoerde. Ik geloof dat ik dat (grotendeels) wel deed, en dat merkte ik ook bij mijn superieuren en collega’s, althans die lieten toch merken tevreden te zijn van mijn werk.
Ik merk, en niet alleen ik, dat er ook een zekere stigmatisering heerst rond mensen die werkloos zijn. Ik citeer hier een zin uit het werk Het rechtvaardigheidsgevoel van Jonathan Haïdt: “We haten mensen die nemen zonder te geven”. In mijn onderzoek om de waarheid wat uit te vissen kwam ik ook tegen dat mensen blijkbaar de minste empathie hebben voor mensen die werkloos zijn. Zo spreken verschillende personen over de hangmatcultuur (werklozen die niet willen werken). Nu blijkt echter uit de meeste onderzoeken die gedaan zijn omtrent dit onderwerp dat die hangmatcultuur eigenlijk helemaal niet bestaat (zie b.v.: https://www.dewereldmorgen.be/artikel/2023/04/28/weg-met-de-mythe-van-de-werkonwillige-werkloze/). Bestaat er dan geen misbruik? Natuurlijk bestaat er misbruik. Als er ergens misbruik van gemaakt kan worden, wordt er wel door iemand ergens misbruik van gemaakt. En ja, wij hebben een bijzonder geweldig sociaal opvangnet. Vele mensen die hier een quasi menswaardig leven hebben, zouden in zelfs een westerse omgeving als de Verenigde Staten op straat kunnen leven. Maar we moeten opletten dat we niet generaliseren. Zo heb ik een man gekend die een soort van materiaalmeester was in een groot sportcomplex. In de middag was die persoon elke dag voor enkele uren niet te vinden. Hij lag dan namelijk op een plaats waar niemand hem kon vinden een dutje te doen. Moet je dan maar doortrekken dat alle mensen die voltijds werken er de kantjes van aflopen? Neen, ik denk het niet, al gaat mijn blog hier niet over.
Een term die veel gebezigd wordt is: “Als je wilt werken, vind je werk.” Helaas is dit in zekere mate een simplificatie van het probleem, omdat er juist verschillende andere factoren meespelen. Enerzijds zoeken de meeste mensen, ook de mensen die het moeilijk hebben, naar waardig werk. Ook werd dat hen zinvol en in zekere mate aangenaam lijkt. Verder maakt iedereen de rekening. Als je kinderen ten laste hebt en je moet ze wegdoen waardoor je kosten iets oplopen en je eigenlijk niet voldoende loon uit je werk haalt, zul je bedanken voor de moeite… Wees eerlijk, hoe zou je zelf zijn.
Sommige mensen proberen de rekening te maken van mensen die werkloos zijn. Zelfs zo ver dat ze niet stellen dat de minimumlonen de lucht in moeten, maar dat de uitkeringen omlaag moeten, maar de uitkering van iemand (een alleenstaande in dit geval) die werkloos is zonder uit werk te komen, ligt al meer dan honderd euro onder de armoededrempel (bron: RVA). Zoals één onderzoek aangeeft, hebben sommige van deze mensen het zo zwaar met enkel overleven, dat er voor weinig andere dingen nog energie overblijft (zie b.v.: https://www.geraardsbergen.be/citaatze-zouden-beter-gaan-werken-dan-geraken-ze-uit-de-miserie; https://www.aandeonderkant.be/langdurig-werklozen-doen-te-weinig-moeite-om-werk-te-vinden-ze-willen-niet-alle-werkaanbiedingen-aanvaarden/). En ja, er zijn enkele sociale voordelen die voor mensen met een (lage) werkloosheidsuitkering gelden, maar dat is bijlange na niet voor alle sociale voordelen het geval (zo heeft iemand met een werkloosheidsuitkering geen recht op sociaal tarief van energie; dat sociaal tarief hangt namelijk niet af van de grootte van je uitkering, maar waarvan die komt).
Ook over de beperking van een werkloosheidsuitkering in de tijd heb ik mijn twijfels of dit een effectieve maatregel is. Ik zie in landen waar dit is ingevoerd inderdaad wel een vermindering van het aantal mensen met een werkloosheidsuitkering, maar dan gaan andere uitkeringsstelsels de lucht in, en op die manier verleg je eigenlijk het probleem. Ik herinner me ook nog in een sollicitatietraining die ik volgde als twintiger, dat ze me daar zeiden dat ze over het algemeen een alleenstaande niet van de werkloosheid schorsten, omdat die dan gewoon naar het OCMW ging voor een leefloon en dus het probleem verlegd wordt. (zie b.v.: https://www.sampol.be/2016/03/mythes-over-werkloosheid-ontrafeld)
Moet er dan helemaal niets gebeuren? Natuurlijk wel. Persoonlijk denk ik dat intensieve begeleiding en hulp die mensen meer goed zal doen dan hen straffen (zie b.v.: https://abvv-experten.be/werken/nog-nooit-zoveel-langdurig-werkzoekenden-luie-mensen-of-lui-beleid/; https://www.vlaamsabvv.be/uniek-onderzoek). Uit een onderzoek dat ik las zou maar 1% van de mensen die langdurig werkloos zijn, werkonwillig zijn. 1%! Het probleem is dat bepaalde mensen tot kwetsbare groepen behoren, en die hebben het vrij moeilijk op de arbeidsmarkt. Ik zat hier onlangs naar blind gesprongen te kijken, een programma op de VTM waar mensen de uitdaging aangaan voor een nieuwe job waar ze op voorhand niet weten wat die zal inhouden. Ik had eigenlijk een beetje gedacht: oei… Een job, en je weet niet eens wat die is. Maar ik bewonderde de ijver van de experten, niet alleen om een job voor die persoon te vinden, maar een passende job, een job binnen hun interesseveld en mogelijkheden. De VDAB is hier al vrij grote stappen vooruit dan toen ik pas het volwassen leven in stapte… Ook interims en doorgaande zijn goed ingeburgerd. Ik herinner me b.v. een verhaal van een kennis van mij die in de jaren ’70 afstudeerde aan de universiteit van Gent met een master (toen nog licentiaat genoemd). Dus als brave burger ging hij zich vervolgens inschrijven in interimkantoren. Uiteindelijk kreeg hij een telefoontje van één van die interimkantoren, ze hadden namelijk werk gevonden voor hem: havenarbeider. Kunt u het hem kwalijk nemen dat hij bedankt heeft voor de moeite? Trouwens niets tegen havenarbeider, en ik denk dat het ondanks dat het een zwaar beroep is, het wel een fijn loon oplevert, maar je gaat geen vier jaar aan de universiteit studeren om dan dit soort werk te doen. Willen werken is dus eigenlijk altijd selectief. Je wilt wel werken, maar je gaat niet alles doen. De meesten van ons niet.
Geen reacties